سوالات متداول

رادیولوژی اینترونشنال (Interventional Radiology) یک شاخه تخصصی از رادیولوژی است که در آن از تکنیک‌های تصویربرداری (مانند سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی و فلوروسکوپی) برای هدایت و انجام اعمال پزشکی و جراحی با حداقل تهاجم استفاده می‌شود. در این روش‌ها، به جای جراحی‌های بزرگ و باز، ابزارهای خاصی از طریق برش‌های کوچک یا حتی سوراخ‌های پوست وارد بدن می‌شوند.

این رویکرد پزشکی به‌طور عمده برای تشخیص و درمان بیماری‌ها و مشکلات مختلف در اندام‌های داخلی استفاده می‌شود و مزایای زیادی نسبت به جراحی‌های سنتی دارد، از جمله:

• کاهش زمان بستری
• بهبود سریع‌تر بیمار
• کاهش خطرات جراحی
• کم‌تر بودن درد و خونریزی

روش‌های رایج در رادیولوژی اینترونشنال:

رادیولوژی اینترونشنال شامل مجموعه‌ای از درمان‌های کم‌تهاجم است که در بسیاری از شرایط پزشکی به کار می‌رود. برخی از این درمان‌ها عبارتند از:

1. بیوپسی هدایت‌شده با تصویربرداری:

   • در این روش از سوزن‌های خاصی برای برداشتن نمونه از بافت‌های بدن (مثلاً در مورد تشخیص سرطان یا بیماری‌های دیگر) استفاده می‌شود. این کار با هدایت تصویربرداری دقیق انجام می‌شود.

2. درمان‌های عروقی:

   • آنژیوپلاستی: برای باز کردن رگ‌های مسدود شده در بیماری‌های قلبی و عروقی از جمله بیماری شریان کرونری استفاده می‌شود.
   • استنت‌گذاری: قرار دادن لوله‌های کوچک (استنت) در رگ‌های مسدود شده به منظور جلوگیری از بسته شدن مجدد رگ.
   • انسداد رگ‌های غیرطبیعی (Embolization): در این روش، رگ‌هایی که خون به تومورها یا نواحی خونریزی‌کننده می‌برند، مسدود می‌شوند. این روش می‌تواند برای درمان خونریزی‌های شدید یا تومورهای بدخیم استفاده شود.

3. درمان‌های غیرعروقی:

   • درمان‌های کیسه صفرا (TIPS): این روش برای درمان بیماری‌های کبدی، به ویژه سیروز و فشار خون پورت، به کار می‌رود.
   • درمان تومورهای کبدی: روش‌های مثل تزریق مستقیم مواد شیمیایی یا ذرات رادیوایزوتوپ به داخل تومورهای کبدی برای درمان سرطان کبد.
   • درمان تومورهای کلیه و ریه: استفاده از روش‌هایی مانند رادیوفرکوئنسی (RF ablation) یا لیزر برای از بین بردن تومورها بدون نیاز به جراحی.

4. درمان‌های درد مزمن:

   • در بعضی موارد، از رادیولوژی اینترونشنال برای درمان دردهای مزمن (مانند درد کمر) استفاده می‌شود. این کار ممکن است شامل بلوک‌های عصبی یا تزریق داروهای مسکن به نقاط خاصی از بدن باشد.

5. درمان‌های لخته‌های خون و خونریزی:

   • اینترونشنال رادیولوژی می‌تواند در درمان لخته‌های خون (ترومبوز) یا خونریزی‌های داخلی با استفاده از تکنیک‌های خاصی مانند استنت‌گذاری عروقی یا امبولیزاسیون (انسداد رگ‌های خونریزی‌دهنده) استفاده کند.

6. درمان‌های بیماری‌های کبد و صفراوی:

   • شامل درمان‌های کم‌تهاجم کبدی (مثل TACE یا TARE) برای درمان تومورهای کبدی و درمان‌های مربوط به کیسه صفرا و مجاری صفراوی.

مزایای رادیولوژی اینترونشنال:

1. کمتر بودن تهاجم: معمولاً نیازی به برش‌های بزرگ یا جراحی باز نیست و بیمار با یک یا دو سوراخ کوچک درمان می‌شود.
2. بهبود سریع‌تر: به دلیل کم‌تر بودن آسیب بافتی، بیمار معمولاً زودتر بهبود می‌یابد و نیاز به بستری طولانی ندارد.
3. کاهش درد و خونریزی: جراحی‌های سنتی معمولاً با درد و خونریزی زیادی همراهند، اما در رادیولوژی اینترونشنال این مشکلات به حداقل می‌رسد.
4. هزینه کمتر: به دلیل زمان کوتاه‌تر بستری و فرآیندهای درمانی، هزینه‌های درمانی می‌تواند کمتر از جراحی‌های سنتی باشد.

مثال‌هایی از کاربردهای رادیولوژی اینترونشنال:

• درمان انسداد عروق کرونری: به جای جراحی بای‌پس قلب، ممکن است از آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری برای باز کردن شریان‌های مسدود استفاده شود.
• درمان خونریزی‌های داخلی: در شرایطی مانند خونریزی‌های گوارشی یا خونریزی از تومورها، پزشک می‌تواند از امبولیزاسیون برای قطع خونرسانی به نواحی خونریزی‌دهنده استفاده کند.
• درمان تومورهای کبدی: تکنیک‌هایی مانند سوزاندن تومورها با رادیوفرکوئنسی (RF) یا درمان‌های با اشعه‌های رادیوایزوتوپ برای درمان سرطان کبد.

چه زمانی از رادیولوژی اینترونشنال استفاده می‌شود؟

رادیولوژی اینترونشنال در موارد زیر کاربرد دارد:

• زمانی که درمان‌های جراحی ممکن است خطرناک باشند یا بیمار توانایی تحمل جراحی باز را نداشته باشد.
• برای بیمارانی که از عوارض جراحی‌های سنتی می‌ترسند یا نمی‌خواهند تحت عمل جراحی قرار گیرند.
• در درمان‌های اورژانسی که نیاز به اقدام سریع دارند.

نتیجه‌گیری:

رادیولوژی اینترونشنال یک زمینه پیشرفته و نوین در پزشکی است که از تکنیک‌های تصویربرداری برای انجام درمان‌های کم‌تهاجم در بیماری‌های مختلف استفاده می‌کند. این روش‌ها نه تنها موجب کاهش درد و مدت زمان بستری می‌شوند بلکه در بسیاری از موارد به عنوان جایگزینی برای جراحی‌های سنتی به کار می‌روند.

نمونه‌برداری یا بیوپسی فرآیندی است که در آن یک نمونه کوچک از بافت یا سلول‌های بدن برداشته می‌شود تا در آزمایشگاه تحت بررسی دقیق قرار گیرد. این فرآیند به پزشکان کمک می‌کند تا تشخیص دقیق‌تری از وضعیت سلامت بیمار داشته باشند و بتوانند بهترین روش درمانی را انتخاب کنند. نمونه‌برداری می‌تواند از هر بخشی از بدن انجام شود و بسته به نوع بافت و محل آن، روش‌های مختلفی برای انجام نمونه‌برداری وجود دارد.

 انواع نمونه‌برداری

 1. نمونه‌برداری با سوزن نازک (FNA)

این روش شامل استفاده از یک سوزن نازک برای برداشتن نمونه‌های کوچکی از سلول‌ها است. این نوع نمونه‌برداری معمولاً برای تشخیص توده‌ها یا ندول‌های زیر پوستی، تیروئید و پستان استفاده می‌شود.

 2. نمونه‌برداری با سوزن ضخیم (Core Biopsy)

در این روش، از یک سوزن ضخیم‌تر برای برداشتن نمونه‌های بافتی بزرگ‌تر استفاده می‌شود. این نوع نمونه‌برداری معمولاً برای بررسی توده‌های بزرگ‌تر و عمیق‌تر، مانند توده‌های موجود در پستان، کبد و کلیه استفاده می‌شود.

 3. نمونه‌برداری با جراحی (Surgical Biopsy)

این روش شامل برداشتن بخشی از بافت یا حتی کل توده در هنگام جراحی است. این نوع نمونه‌برداری معمولاً زمانی انجام می‌شود که روش‌های غیرتهاجمی‌تر نتوانند نمونه‌های کافی ارائه دهند.

 4. نمونه‌برداری با هدایت تصویربرداری

در این روش، از تکنیک‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، سی‌تی اسکن یا MRI برای هدایت سوزن نمونه‌برداری به محل دقیق استفاده می‌شود. این روش به ویژه برای نمونه‌برداری از بافت‌های داخلی و غیرقابل دسترسی با روش‌های دیگر مفید است.

 کاربردهای نمونه‌برداری

 تشخیص سرطان: نمونه‌برداری یکی از اصلی‌ترین روش‌ها برای تشخیص سرطان و تعیین نوع و درجه آن است.

 بررسی التهابات: بررسی بافت‌ها به پزشکان کمک می‌کند تا علل التهاب‌ها و عفونت‌های مزمن را شناسایی کنند.

 تشخیص بیماری‌های خودایمنی: نمونه‌برداری می‌تواند به تشخیص بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید کمک کند.

 ارزیابی درمان‌ها: نمونه‌برداری‌های مکرر می‌توانند به پزشکان کمک کنند تا بهبودی بیمار را در طول درمان پایش کنند.

 فرآیند نمونه‌برداری

1. آمادگی بیمار: بسته به نوع نمونه‌برداری، بیمار ممکن است نیاز به ناشتایی یا قطع برخی داروها داشته باشد.

2. بی‌حسی موضعی: در بسیاری از موارد، بی‌حسی موضعی برای کاهش درد و ناراحتی بیمار استفاده می‌شود.

3. برداشتن نمونه: پزشک با استفاده از ابزار مناسب، نمونه بافتی را از محل مورد نظر برمی‌دارد.

4. بررسی آزمایشگاهی: نمونه به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا تحت بررسی میکروسکوپی و تجزیه و تحلیل دقیق قرار گیرد.

5. نتایج: نتایج نمونه‌برداری معمولاً طی چند روز تا یک هفته آماده می‌شود و به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دقیقی انجام دهد.

 خطرات و عوارض نمونه‌برداری

هرچند نمونه‌برداری به طور کلی یک روش ایمن است، اما ممکن است برخی خطرات و عوارض نادر داشته باشد. این عوارض می‌تواند شامل عفونت، خونریزی و درد در محل نمونه‌برداری باشد. با این حال، پزشکان معمولاً تدابیری برای کاهش این خطرات اتخاذ می‌کنند.

 نتیجه‌گیری

نمونه‌برداری یک ابزار قدرتمند و ضروری در تشخیص بیماری‌ها و ارزیابی وضعیت سلامتی بیماران است. این فرآیند به پزشکان کمک می‌کند تا با دقت بیشتری بیماری‌ها را شناسایی کرده و درمان‌های مناسب را ارائه دهند. با توجه به تکنیک‌های مختلف نمونه‌برداری و کاربردهای گسترده آن، این روش یکی از اجزای حیاتی در پزشکی مدرن محسوب می‌شود.

تزریق ماده حاجب (کنتراست) معمولاً برای اکثر بیماران بی‌خطر است، اما در برخی موارد خاص، ممکن است برای فرد توصیه نشود یا باید با احتیاط زیاد انجام شود. این مواد معمولاً برای تقویت تصاویر در سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی، یا آنژیوگرافی استفاده می‌شوند تا تشخیص دقیق‌تری از وضعیت بافت‌ها و عروق بدن به دست آید. در برخی شرایط پزشکی خاص، تزریق ماده حاجب ممکن است خطرات بیشتری داشته باشد. در ادامه به مهم‌ترین شرایطی که در آن‌ها استفاده از ماده حاجب توصیه نمی‌شود، اشاره می‌کنیم:

1. حساسیت به ماده حاجب (آلرژی)

• برخی افراد ممکن است به مواد حاجب حساسیت یا آلرژی داشته باشند. این حساسیت می‌تواند از علائم خفیف مانند خارش و کهیر تا علائم شدیدتر مانند تنگی نفس، تورم صورت یا گلو (واکنش‌های آنفیلاکسی) باشد.
• اگر فرد سابقه واکنش‌های آلرژیک به مواد حاجب یا هر نوع واکنش مشابهی به داروهای حاوی ید یا گادولینیوم (که در مواد حاجب مورد استفاده در سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی به کار می‌روند) داشته باشد، تزریق این مواد ممکن است خطرناک باشد.

2. اختلالات شدید کلیوی

• نارسایی کلیوی حاد یا مزمن: بیماران با نارسایی کلیوی شدید ممکن است در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به سندرم نارسایی کلیوی ناشی از ماده حاجب (Contrast-Induced Nephropathy - CIN) باشند. این وضعیت ممکن است باعث آسیب بیشتر به کلیه‌ها شود.
• در بیماران با گلیسیم کراتینین بالا (نشان‌دهنده عملکرد ضعیف کلیه)، پزشکان معمولاً از استفاده از مواد حاجب اجتناب می‌کنند یا باید با احتیاط فراوان و با ارزیابی دقیق خطر و فایده، این کار انجام شود.

3. اختلالات شدید قلبی

• نارسایی قلبی شدید: در صورتی که بیمار دچار نارسایی قلبی شدید باشد، استفاده از مواد حاجب ممکن است خطرات بیشتری داشته باشد، به‌ویژه در صورت تزریق ماده حاجب حاوی ید که می‌تواند فشار خون را تغییر دهد و سیستم گردش خون را تحت تأثیر قرار دهد.
• همچنین، مواد حاجب می‌توانند باعث تغییرات موقتی در فشار خون شوند که ممکن است برای بیماران با مشکلات قلبی مانند آریتمی‌های قلبی یا افت فشار خون خطرناک باشد.

4. بارداری و شیردهی

• بارداری: در دوران بارداری، به‌ویژه در سه ماهه اول، استفاده از مواد حاجب معمولاً توصیه نمی‌شود مگر اینکه پزشک تشخیص دهد که مزایای آن برای مادر به مراتب بیشتر از خطرات آن برای جنین است. برخی مواد حاجب ممکن است به جنین آسیب برسانند.
• شیردهی: برخی مواد حاجب، به‌ویژه مواد حاجب حاوی ید، ممکن است وارد شیر مادر شوند، اگرچه مقدار آن معمولاً کم است و احتمالاً ضرری ندارد، اما در صورت نیاز به استفاده از ماده حاجب در مادران شیرده، پزشک ممکن است توصیه کند که چند ساعت پس از تزریق از شیردهی خودداری کنند.

5. هیپرتیروئیدیسم (پُرفاعلی غده تیروئید)

• در برخی موارد، مواد حاجب حاوی ید می‌توانند بر عملکرد غده تیروئید تأثیر بگذارند. به ویژه در افرادی که سابقه هیپرتیروئیدیسم دارند یا به طور کلی مشکلات تیروئیدی دارند، باید با احتیاط بیشتری از این مواد استفاده کرد.

6. اختلالات شدید در عملکرد کبد

• در برخی از موارد، اختلالات شدید کبدی می‌توانند بر نحوه متابولیسم و دفع ماده حاجب اثر بگذارند، به ویژه اگر از مواد حاجب خاصی مانند گادولینیوم (در ام‌آرآی) استفاده شود. در بیماران با مشکلات شدید کبدی، باید از ماده حاجب با دقت بیشتری استفاده کرد.

7. آسم و مشکلات تنفسی

• بیماران مبتلا به آسم یا مشکلات تنفسی ممکن است خطر بیشتری برای بروز واکنش‌های آلرژیک تنفسی به مواد حاجب داشته باشند، به‌ویژه اگر سابقه حساسیت یا آسم به داروهای خاص داشته باشند.

8. دیابت (خصوصاً در بیماران تحت درمان با متفورمین)

• در بیماران دیابتی که از داروی متفورمین استفاده می‌کنند، استفاده از مواد حاجب حاوی ید ممکن است خطر بروز اسیدوز لاکتیک را افزایش دهد. به همین دلیل، پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که قبل و بعد از تزریق ماده حاجب از متفورمین اجتناب شود یا مصرف آن به تعویق افتد تا خطرات کاهش یابد.

9. بیماران مبتلا به بیماری‌های مغزی یا نخاعی

• در برخی شرایط خاص، مانند بیماری‌های مغزی یا نخاعی که ممکن است نیاز به تصویربرداری با ماده حاجب داشته باشند، احتیاط‌های ویژه‌ای برای انتخاب نوع ماده حاجب و روش تزریق باید انجام شود.

10. سن بالا

• در افراد مسن‌تر، به‌ویژه کسانی که چندین مشکل پزشکی (مانند نارسایی کلیوی یا بیماری‌های قلبی) دارند، باید با دقت بیشتری مواد حاجب تجویز شود.

نکات مهم:

• قبل از تزریق ماده حاجب، همیشه باید تاریخچه پزشکی بیمار کاملاً بررسی شود. پزشک باید از وجود مشکلاتی مانند حساسیت، نارسایی کلیوی، بیماری‌های قلبی و سایر مشکلات پزشکی آگاه باشد.
• در صورت شک یا نگرانی، انجام آزمایش‌هایی برای ارزیابی وضعیت کلیوی، کبدی، یا آلرژی فرد می‌تواند به کمک پزشک بیاید.

نتیجه‌گیری:

تزریق ماده حاجب در صورتی که بیمار مشکلات خاص پزشکی مانند حساسیت به ماده حاجب، اختلالات شدید کلیوی یا قلبی، دیابت کنترل‌نشده، یا مشکلات تنفسی داشته باشد، ممکن است ممنوع باشد یا باید با احتیاط انجام شود. در هر صورت، تصمیم‌گیری در این زمینه باید توسط پزشک متخصص انجام گیرد تا خطرات احتمالی برای بیمار به حداقل برسد.

داروی تزریقی سی تی اسکن (CT Scan) و ام آر آی (MRI) از نظر نحوه عملکرد و اطلاعاتی که فراهم می‌کنند، فرق دارند.

CT Scan:

- استفاده می‌شود تا تصاویر داخلی از بدن با استفاده از اشعه‌های ایکس را تهیه کند.

- معمولاً برای تشخیص شکاف‌ها، جروب‌ها، و تشویشات مهم در بافت‌های بدنی استفاده می‌شود.

- زمان انجام آزمون کمتری نسبت به MRI دارد و می‌تواند برای بیمارانی که نمی‌توانند طولانی مدتی در محل آزمون بمانند، مناسب‌تر باشد.

MRI:

- استفاده می‌شود تا تصاویر داخلی از بدن با استفاده از مغناطیس و امواج صوتی تهیه کند.

- برای تشخیص بیماری‌هایی مانند تشویشات مغزی، مشکلات در عضلات و مفاهیم نرم‌تری مانند مغز و مری، مفید است.

- زمان انجام آزمون بیشتری نسبت به CT Scan دارد و ممکن است برای بیمارانی که از حرکت مداوم محدودی می‌توانند لذت ببرند، مناسب‌تر باشد.

بعد از تزریق ماده حاجب و اتمام تصویربرداری، مهم است که برخی اقدامات احتیاطی را برای ایمنی و راحتی خود انجام دهید. در اینجا چند توصیه و اقداماتی که باید انجام دهید آمده است:

 1. هیدراته بمانید

- نوشیدن مایعات فراوان: نوشیدن آب کافی به شما کمک می‌کند تا ماده حاجب را سریع‌تر از بدن خود دفع کنید. این کار به بهبود کلیه‌ها کمک می‌کند تا ماده حاجب به راحتی از بدن دفع شود.

 2. نظارت بر علائم

- توجه به علائم ناخواسته: اگر احساس تهوع، سردرد، خارش یا قرمزی دارید، با پزشک خود تماس بگیرید. در موارد نادر، واکنش‌های آلرژیک ممکن است اتفاق بیفتد، بنابراین باید هر علامت غیر عادی را به سرعت گزارش دهید.

 3. استراحت کنید

- استراحت کافی: بعد از انجام تصویربرداری و تزریق ماده حاجب، ممکن است احساس خستگی داشته باشید. استراحت کنید و از فعالیت‌های سنگین خودداری کنید.

 4. پیگیری با پزشک

- مشاوره با پزشک: نتایج تصویربرداری و هرگونه توصیه‌های پزشکی را از پزشک خود دریافت کنید. اگر پزشک شما آزمایشات یا بررسی‌های دیگری را توصیه کرده است، به آن‌ها توجه کنید.

 5. مراقبت از محل تزریق

- مراقبت از محل تزریق: اگر محل تزریق درد یا التهاب دارد، می‌توانید از کمپرس سرد استفاده کنید. همچنین، محل تزریق را تمیز و خشک نگه دارید.

 6. توجه به حساسیت‌های قبلی

- اطلاع به پزشک: اگر سابقه‌ای از واکنش‌های آلرژیک به مواد حاجب دارید، باید این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. این امر به پزشکان کمک می‌کند تا در آینده اقدامات احتیاطی مناسبی را اتخاذ کنند.

 7. پیگیری نتایج تصویربرداری

- دریافت نتایج: پیگیری نتایج تصویربرداری و بررسی آن‌ها با پزشک اهمیت زیادی دارد. پزشک شما بر اساس نتایج تصویربرداری، برنامه درمانی مناسبی را پیشنهاد خواهد داد.

 نتیجه‌گیری

رعایت این نکات می‌تواند به شما کمک کند تا بعد از تزریق ماده حاجب و اتمام کار تصویربرداری، ایمن و راحت باشید. اگر در طول دوره پس از تصویربرداری هرگونه علامت غیرعادی تجربه کردید، حتماً با پزشک خود تماس بگیرید.

مقدار مجاز اشعه برای هر فرد تحت نظارت دقیق استانداردهای بین‌المللی و ملی تعیین می‌شود تا از آسیب‌های احتمالی ناشی از تابش اشعه جلوگیری شود. این مقادیر معمولاً بر اساس دز تابش و نوع اشعه‌ای که در فرآیندهای تصویربرداری پزشکی مانند رادیوگرافی، سی‌تی‌اسکن، فلوروسکوپی و دیگر تکنیک‌های پزشکی استفاده می‌شود، محاسبه می‌گردد.

1. حد مجاز اشعه برای عموم مردم:

طبق دستورالعمل‌های سازمان‌های بین‌المللی مثل سازمان بهداشت جهانی (WHO) و آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای (IAEA)، تابش اشعه برای عموم مردم باید در حدی باشد که ریسک سرطان و آسیب‌های ژنتیکی را به حداقل برساند.

• مقدار طبیعی تابش اشعه (تابش پس‌زمینه طبیعی) که هر فرد به‌طور طبیعی دریافت می‌کند، حدود ۲ تا ۳ میلی‌سیورت در سال است. این مقدار از منابع طبیعی مانند تابش‌های کیهانی، خاک و هوا حاصل می‌شود.

• حد تابش مجاز برای عموم مردم (غیر از مشاغل خاص که در معرض تابش اشعه هستند) معمولاً ۱ میلی‌سیورت در سال است. این مقدار به طور کلی برای کاهش خطرات ناشی از تابش برای افرادی که در معرض تابش‌های پزشکی قرار دارند، در نظر گرفته شده است.

2. حد مجاز تابش برای کارکنان پزشکی:

افرادی که در زمینه‌های پزشکی مانند رادیولوژی، پزشکی هسته‌ای، یا دیگر رشته‌های مشابه فعالیت می‌کنند و در معرض تابش اشعه هستند، باید با توجه به پروتکل‌های ایمنی، مقدار تابش را کنترل کنند.

• طبق استانداردهای سازمان‌های بین‌المللی، مانند کمیسیون بین‌المللی حفاظت در برابر تابش (ICRP)، حد مجاز تابش سالانه برای کارکنان پزشکی (که در معرض تابش اشعه هستند) به میزان ۲۰ میلی‌سیورت در سال تنظیم شده است.
• این حد مجاز برای کارکنان به‌صورت میانگین در ۵ سال در نظر گرفته می‌شود (یعنی ۱۰۰ میلی‌سیورت در ۵ سال)، به‌طوری که میانگین سالانه از این مقدار تجاوز نکند.

3. حد مجاز تابش برای زنان باردار:

برای زنان باردار، تابش اشعه باید محدود باشد تا از آسیب به جنین جلوگیری شود. در اکثر استانداردها، میزان تابش مجاز برای زنانی که باردار هستند و در معرض اشعه قرار می‌گیرند، باید بسیار پایین‌تر از مقدار استاندارد برای عموم مردم باشد.

• حد مجاز تابش برای زنان باردار به طور کلی باید حداکثر ۱ میلی‌سیورت در دوران بارداری باشد.
• به همین دلیل، زنان باردار باید در صورتی که لازم است تصویربرداری با اشعه انجام دهند، با پزشک مشورت کنند تا از انجام این نوع آزمایشات در مراحل حساس بارداری جلوگیری شود.

4. حد مجاز تابش برای کودکان:

کودکان به‌ویژه در مقابل تابش اشعه حساس‌تر هستند و خطر ابتلا به سرطان و سایر بیماری‌ها در صورت دریافت اشعه زیاد بیشتر است. بنابراین، برای کودکان باید از آزمایشات اشعاعی با دقت بیشتری استفاده شود و تنها در صورت ضرورت پزشکی انجام گیرد.

• حد مجاز تابش برای کودکان معمولاً با محدودیت‌های بیشتری همراه است و استفاده از روش‌های جایگزین که به تابش اشعه کمتری نیاز دارند (مثل سونوگرافی یا ام‌آرآی) ترجیح داده می‌شود.

5. تابش‌های پزشکی و استانداردهای آن:

در تصویربرداری پزشکی با اشعه، میزان تابش بستگی به نوع آزمون و روش مورد استفاده دارد. در برخی روش‌ها مانند سی‌تی‌اسکن (CT)، میزان تابش به مراتب بیشتر از رادیوگرافی (عکس ساده) است.

برای مثال:

• رادیوگرافی سینه (X-ray): در حدود ۰.۱ میلی‌سیورت تابش به بدن وارد می‌شود.
• سی‌تی‌اسکن شکم: در حدود ۱۰ میلی‌سیورت تابش وارد بدن می‌شود.
• آنژیوگرافی: میزان تابش اشعه ممکن است متغیر باشد، اما معمولاً حدود ۳-۴ میلی‌سیورت است.

6. دز تابش در آزمایشات پزشکی (مانند سی‌تی‌اسکن):

در تصویربرداری با اشعه، سعی می‌شود که میزان تابش به حداقل برسد، مگر در مواردی که نیاز به اطلاعات دقیق‌تری از وضعیت پزشکی باشد. برای انجام تصویربرداری با سی‌تی‌اسکن و سایر تکنیک‌های مشابه، پزشک باید همواره به فایده‌ها و خطرات تابش توجه کند.

در مجموع، هدف از استفاده از اشعه در پزشکی، به حداقل رساندن دز تابش به بیمار است، در حالی که اطلاعات مورد نیاز برای تشخیص یا درمان فراهم می‌شود.

7. استفاده از اشعه در شرایط اضطراری:

در موارد اضطراری پزشکی که نیاز به تصویربرداری فوری است، ممکن است مقدار تابش بالا باشد. در این موارد، باید تمامی اقدامات احتیاطی برای کاهش خطرات تابش انجام شود، ولی همچنان منافع استفاده از تابش اشعه برای تشخیص و درمان باید بیشتر از خطرات آن باشد.

نتیجه‌گیری:

• برای عموم مردم: تابش اشعه باید در حد ۱ میلی‌سیورت در سال محدود باشد.
• برای کارکنان پزشکی: تابش مجاز می‌تواند تا ۲۰ میلی‌سیورت در سال باشد.
• برای زنان باردار: تابش باید حداکثر ۱ میلی‌سیورت در دوران بارداری باشد.
• برای کودکان: باید از استفاده از اشعه با دقت بیشتری اجتناب کرد و در صورت امکان از روش‌های کم‌تابش‌تر استفاده شود.

مهم‌ترین نکته در این زمینه، استفاده معقول و ضروری از اشعه در تصویربرداری پزشکی است تا بتوان از خطرات احتمالی آن پیشگیری کرد.

عکس‌های رنگی رادیولوژی، که به عنوان فلوروسکوپی یا آنژیوگرافی نیز شناخته می‌شوند، تصاویری هستند که از مواد حاجب (contrast agents) برای برجسته‌کردن ساختارهای داخلی بدن استفاده می‌کنند. این مواد حاجب به طور معمول به صورت مایع تزریقی یا به صورت خوراکی مصرف می‌شوند و به پزشکان کمک می‌کنند تا تصاویر دقیق‌تری از اندام‌ها و بافت‌ها بدست آورند.

 کاربردهای عکس‌های رنگی رادیولوژی
- **بررسی عروق خونی**: برای دیدن انسدادها یا سایر مشکلات عروقی.
- **بررسی دستگاه گوارش**: برای مشاهده مشکلات مانند زخم‌ها یا انسدادها در معده و روده.
- **بررسی سیستم ادراری**: برای مشاهده کلیه‌ها، مثانه و مجاری ادراری.
- **بررسی مفاصل و استخوان‌ها**: برای مشاهده جزئیات بیشتر از مفاصل و استخوان‌ها.

نحوه انجام
- **تزریق مواد حاجب**: این مواد به ورید تزریق می‌شوند یا به صورت خوراکی مصرف می‌شوند.
- **تصویربرداری**: پس از تزریق یا مصرف مواد حاجب، تصاویر رادیولوژی گرفته می‌شود تا ساختارهای داخلی به وضوح نشان داده شوند.

این تصاویر به پزشکان کمک می‌کنند تا تشخیص‌های دقیق‌تری ارائه دهند و برنامه‌های درمانی مناسبی را طراحی کنند.

هر دو سی تی اسکن (CT Scan) و ام آر آی (MRI) تکنیک‌های تصویربرداری پزشکی بسیار مهم و مفیدی هستند که هر کدام مزایا و کاربردهای خاص خود را دارند. انتخاب بین این دو بستگی به نوع بیماری، موقعیت بیمار و اطلاعات مورد نیاز پزشک دارد. بیایید نگاهی به تفاوت‌ها و مزایای هر یک بیندازیم:

 سی تی اسکن (CT Scan)

سی تی اسکن یا Computed Tomography Scan، تکنیکی است که از اشعه ایکس برای تهیه تصاویر مقطعی و سه‌بعدی از بدن استفاده می‌کند.

 مزایا:

- سریع‌تر: زمان انجام سی تی اسکن کوتاه‌تر است و می‌تواند در چند دقیقه انجام شود.

- مناسب برای بررسی استخوان‌ها: سی تی اسکن برای تشخیص شکستگی‌ها، تومورها و تغییرات استخوانی بسیار دقیق است.

- اورژانس: در شرایط اورژانس، مانند تصادفات یا سکته‌های مغزی، سی تی اسکن به دلیل سرعت بالا و دقت در تشخیص خونریزی‌های داخلی و آسیب‌های حاد، بیشتر استفاده می‌شود.

 معایب:

- استفاده از اشعه ایکس: سی تی اسکن از اشعه ایکس استفاده می‌کند که در صورت استفاده مکرر ممکن است به بافت‌های بدن آسیب برساند.

- کمتر مناسب برای بافت‌های نرم: در مقایسه با MRI، سی تی اسکن کنتراست کمتری در تصاویر بافت‌های نرم مانند مغز و عضلات دارد.

 ام آر آی (MRI)

ام آر آی یا Magnetic Resonance Imaging، تکنیکی است که از میدان‌های مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیقی از اندام‌ها و بافت‌های داخلی بدن استفاده می‌کند.

 مزایا:

- بافت‌های نرم: MRI بهترین روش برای تصویربرداری از بافت‌های نرم مانند مغز، نخاع، عضلات و رباط‌ها است.

- بدون اشعه‌ی مضر: MRI از اشعه‌های مضر استفاده نمی‌کند و به جای آن از میدان مغناطیسی استفاده می‌کند.

- جزئیات بالا: تصاویر MRI دارای وضوح و دقت بالایی هستند که به پزشکان امکان می‌دهد تا مشکلات جزئی و دقیق را شناسایی کنند.

 معایب:

- زمان بیشتر: انجام MRI زمان بیشتری نسبت به سی تی اسکن می‌برد و ممکن است تا یک ساعت طول بکشد.

- محدودیت در افراد دارای فلزات: افرادی که دارای ایمپلنت‌های فلزی یا دستگاه‌های پزشکی خاص هستند، ممکن است نتوانند MRI انجام دهند.

- نویز و محیط بسته: برخی بیماران ممکن است از صدای بلند دستگاه MRI و محیط بسته آن ناراحت شوند (کلاستروفوبیا).

 جمع‌بندی

هیچ‌کدام از این تکنیک‌ها به طور کلی بهتر از دیگری نیستند؛ بلکه هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند و بسته به نوع بیماری و نیازهای تشخیصی، ممکن است یکی از این دو روش مناسب‌تر باشد. به عنوان مثال:

- اگر نیاز به بررسی سریع و دقیق استخوان‌ها یا در شرایط اورژانسی هستید، سی تی اسکن مناسب‌تر است.

- اگر نیاز به تصویربرداری دقیق از بافت‌های نرم مانند مغز، نخاع یا عضلات دارید و نگرانی از اشعه‌های مضر دارید، MRI انتخاب بهتری است.

در صورت بروز حساسیت به ماده حاجب (کنتراست)، اقدامات فوری و مناسب می‌تواند به کاهش خطر و مدیریت علائم کمک کند. بسته به شدت واکنش، اقدامات مختلفی وجود دارد:

1. گزارش فوری به تیم پزشکی

• اگر در حین یا پس از تزریق ماده حاجب، علائم حساسیت مشاهده شد (مانند کهیر، تنگی نفس، التهاب، سرگیجه، یا تغییرات در فشار خون)، باید فوراً تیم پزشکی (پزشک، پرستار یا تکنسین) را مطلع کنید.
• در بسیاری از موارد، پزشکان و کادر درمانی در مراکز تصویربرداری به این واکنش‌ها پاسخ می‌دهند و آمادگی دارند تا به سرعت اقدام کنند.

2. درمان واکنش‌های خفیف تا متوسط

• آنتی‌هیستامین‌ها (داروهای ضد حساسیت): در صورتی که علائم خفیف (مانند کهیر یا خارش) رخ دهد، ممکن است پزشک داروهای آنتی‌هیستامین مانند سیتریزین یا دیفن‌هیدرامین تجویز کند.
• استروئیدها: اگر علائم کمی شدیدتر باشند (مثلاً تورم یا التهاب)، ممکن است برای کاهش التهاب از داروهای استروئیدی مانند پردنیزولون استفاده شود.
• داروهای ضد تهوع: اگر تهوع یا استفراغ مشاهده شود، داروهای ضد تهوع ممکن است تجویز شود.

3. درمان واکنش‌های شدید (آنافلاکسی)

• اگر علائم به شدت تشدید شود (مانند تنگی نفس، ورم صورت، افت فشار خون یا شوک)، فوراً آدرنالین (اپی‌نفرین) باید تجویز شود. این دارو برای درمان واکنش‌های آلرژیک شدید (آنافلاکسی) بسیار حیاتی است.
• در صورت بروز مشکلات تنفسی شدید یا انسداد راه‌های هوایی، ممکن است از کورتیکواستروئیدها و آنتی‌هیستامین‌ها همراه با مراقبت‌های اورژانسی استفاده شود.
• در این وضعیت، بیمار به واحد مراقبت‌های ویژه (ICU) یا اورژانس منتقل می‌شود تا درمان‌های لازم ادامه یابد.

4. کنترل فشار خون

• اگر فشار خون کاهش یابد، ممکن است مایعات وریدی برای تثبیت فشار خون تجویز شود.
• در صورت لزوم، داروهای افزایش‌دهنده فشار خون (مثل نوراپی‌نفرین) ممکن است مورد استفاده قرار گیرند.

5. مانیتورینگ مداوم

• بیمار باید تحت نظارت مداوم قرار گیرد تا علائم حساسیت در طول زمان بررسی و کنترل شوند.
• علائم حساسیت به ماده حاجب ممکن است بلافاصله پس از تزریق یا در عرض چند ساعت پس از آن ظاهر شوند.

6. مراجعه به پزشک پس از ترخیص

• حتی اگر علائم بلافاصله پس از درمان تسکین یابد، مهم است که بیمار برای پیگیری‌های بعدی به پزشک مراجعه کند تا اطمینان حاصل شود که هیچ عارضه طولانی‌مدتی ایجاد نشده است.

نکات تکمیلی:

• اگر فرد سابقه حساسیت به مواد حاجب یا دیگر داروهای مشابه داشته باشد، پیش از انجام آزمایشات تصویربرداری باید پزشک را در جریان بگذارد.
• در برخی موارد، برای پیشگیری از واکنش‌های حساسیتی، ممکن است پزشک پیش‌دارویی مانند آنتی‌هیستامین یا استروئید قبل از تزریق ماده حاجب تجویز کند.

در نتیجه:

در صورت بروز واکنش حساسیتی به ماده حاجب، سریعاً باید به تیم پزشکی گزارش دهید تا درمان‌های مناسب (از آنتی‌هیستامین تا اپی‌نفرین) به موقع آغاز شود. در مواقع واکنش‌های شدید، نیاز به اقدامات اورژانسی فوری است.

حساسیت به ماده حاجب (که معمولاً در تصویربرداری‌های پزشکی مانند سی‌تی‌اسکن و آنژیوگرافی استفاده می‌شود) می‌تواند علائم مختلفی داشته باشد. این علائم از خفیف تا شدید متغیر هستند و ممکن است بلافاصله بعد از تزریق ماده حاجب یا در طی چند ساعت یا روز بعد از آن بروز کنند.

علائم خفیف:

1. قرمزی و خارش پوست: این علائم معمولاً در محل تزریق یا سایر قسمت‌های بدن رخ می‌دهد.
2. حساسیت یا درد در محل تزریق.
3. تهوع یا استفراغ: این ممکن است به صورت موقت و در اثر تحریک معده بروز کند.
4. کهیر: جوش‌های قرمز و برآمده روی پوست.
5. درد سر: سردرد خفیف که معمولاً موقتی است.
6. خستگی یا احساس ضعف.

علائم متوسط:

1. تب و لرز: این علائم ممکن است بعد از تزریق ماده حاجب به‌طور موقت ظاهر شوند.
2. کاهش فشار خون: احساس سرگیجه، ضعف یا غش.
3. تنگی نفس یا نفس‌نفس زدن: به ویژه اگر قبلاً مشکلات تنفسی مانند آسم وجود داشته باشد.
4. التهاب در ناحیه تزریق: درد و تورم در محل تزریق ممکن است به دلیل واکنش به ماده حاجب باشد.

علائم شدید (واکنش‌های حساسیتی شدید یا آنفیلاکسی):

1. مشکلات تنفسی شدید: مانند تنگی نفس شدید، خس خس سینه یا ورم در گلو.
2. افت شدید فشار خون: که می‌تواند منجر به شوک شود.
3. تاری دید یا اختلال در بینایی.
4. استفراغ شدید.
5. تورم صورت، لب‌ها یا زبان: که ممکن است به دلیل واکنش آلرژیک باشد.
6. نبض ضعیف یا عدم پاسخ به تحریک: این نشان‌دهنده مشکلات قلبی جدی است.

درمان:

در صورت بروز علائم حساسیت به ماده حاجب، پزشک ممکن است از داروهای ضد آلرژی (مانند آنتی‌هیستامین‌ها) یا استروئیدها استفاده کند. در موارد شدید، درمان‌های اضطراری مانند آدرنالین (اپی‌نفرین) ممکن است برای مقابله با واکنش‌های آنفیلاکسی مورد استفاده قرار گیرد.

اگر علائم حساسیت شدید (مانند مشکلات تنفسی یا تورم صورت) مشاهده شود، فوراً باید به اورژانس مراجعه کنید.