سایت رسمی دکتر علیرضا ابریشمی-فلوشیب اینترونشنال رادیولوژی

رادیولوژی اینترونشنال (Interventional Radiology) یک شاخه تخصصی از رادیولوژی است که در آن از تکنیک‌های تصویربرداری (مانند سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی و فلوروسکوپی) برای هدایت و انجام اعمال پزشکی و جراحی با حداقل تهاجم استفاده می‌شود. در این روش‌ها، به جای جراحی‌های بزرگ و باز، ابزارهای خاصی از طریق برش‌های کوچک یا حتی سوراخ‌های پوست وارد بدن می‌شوند.

این رویکرد پزشکی به‌طور عمده برای تشخیص و درمان بیماری‌ها و مشکلات مختلف در اندام‌های داخلی استفاده می‌شود و مزایای زیادی نسبت به جراحی‌های سنتی دارد، از جمله:

• کاهش زمان بستری
• بهبود سریع‌تر بیمار
• کاهش خطرات جراحی
• کم‌تر بودن درد و خونریزی

روش‌های رایج در رادیولوژی اینترونشنال:

رادیولوژی اینترونشنال شامل مجموعه‌ای از درمان‌های کم‌تهاجم است که در بسیاری از شرایط پزشکی به کار می‌رود. برخی از این درمان‌ها عبارتند از:

1. بیوپسی هدایت‌شده با تصویربرداری:

   • در این روش از سوزن‌های خاصی برای برداشتن نمونه از بافت‌های بدن (مثلاً در مورد تشخیص سرطان یا بیماری‌های دیگر) استفاده می‌شود. این کار با هدایت تصویربرداری دقیق انجام می‌شود.

2. درمان‌های عروقی:

   • آنژیوپلاستی: برای باز کردن رگ‌های مسدود شده در بیماری‌های قلبی و عروقی از جمله بیماری شریان کرونری استفاده می‌شود.
   • استنت‌گذاری: قرار دادن لوله‌های کوچک (استنت) در رگ‌های مسدود شده به منظور جلوگیری از بسته شدن مجدد رگ.
   • انسداد رگ‌های غیرطبیعی (Embolization): در این روش، رگ‌هایی که خون به تومورها یا نواحی خونریزی‌کننده می‌برند، مسدود می‌شوند. این روش می‌تواند برای درمان خونریزی‌های شدید یا تومورهای بدخیم استفاده شود.

3. درمان‌های غیرعروقی:

   • درمان‌های کیسه صفرا (TIPS): این روش برای درمان بیماری‌های کبدی، به ویژه سیروز و فشار خون پورت، به کار می‌رود.
   • درمان تومورهای کبدی: روش‌های مثل تزریق مستقیم مواد شیمیایی یا ذرات رادیوایزوتوپ به داخل تومورهای کبدی برای درمان سرطان کبد.
   • درمان تومورهای کلیه و ریه: استفاده از روش‌هایی مانند رادیوفرکوئنسی (RF ablation) یا لیزر برای از بین بردن تومورها بدون نیاز به جراحی.

4. درمان‌های درد مزمن:

   • در بعضی موارد، از رادیولوژی اینترونشنال برای درمان دردهای مزمن (مانند درد کمر) استفاده می‌شود. این کار ممکن است شامل بلوک‌های عصبی یا تزریق داروهای مسکن به نقاط خاصی از بدن باشد.

5. درمان‌های لخته‌های خون و خونریزی:

   • اینترونشنال رادیولوژی می‌تواند در درمان لخته‌های خون (ترومبوز) یا خونریزی‌های داخلی با استفاده از تکنیک‌های خاصی مانند استنت‌گذاری عروقی یا امبولیزاسیون (انسداد رگ‌های خونریزی‌دهنده) استفاده کند.

6. درمان‌های بیماری‌های کبد و صفراوی:

   • شامل درمان‌های کم‌تهاجم کبدی (مثل TACE یا TARE) برای درمان تومورهای کبدی و درمان‌های مربوط به کیسه صفرا و مجاری صفراوی.

مزایای رادیولوژی اینترونشنال:

1. کمتر بودن تهاجم: معمولاً نیازی به برش‌های بزرگ یا جراحی باز نیست و بیمار با یک یا دو سوراخ کوچک درمان می‌شود.
2. بهبود سریع‌تر: به دلیل کم‌تر بودن آسیب بافتی، بیمار معمولاً زودتر بهبود می‌یابد و نیاز به بستری طولانی ندارد.
3. کاهش درد و خونریزی: جراحی‌های سنتی معمولاً با درد و خونریزی زیادی همراهند، اما در رادیولوژی اینترونشنال این مشکلات به حداقل می‌رسد.
4. هزینه کمتر: به دلیل زمان کوتاه‌تر بستری و فرآیندهای درمانی، هزینه‌های درمانی می‌تواند کمتر از جراحی‌های سنتی باشد.

مثال‌هایی از کاربردهای رادیولوژی اینترونشنال:

• درمان انسداد عروق کرونری: به جای جراحی بای‌پس قلب، ممکن است از آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری برای باز کردن شریان‌های مسدود استفاده شود.
• درمان خونریزی‌های داخلی: در شرایطی مانند خونریزی‌های گوارشی یا خونریزی از تومورها، پزشک می‌تواند از امبولیزاسیون برای قطع خونرسانی به نواحی خونریزی‌دهنده استفاده کند.
• درمان تومورهای کبدی: تکنیک‌هایی مانند سوزاندن تومورها با رادیوفرکوئنسی (RF) یا درمان‌های با اشعه‌های رادیوایزوتوپ برای درمان سرطان کبد.

چه زمانی از رادیولوژی اینترونشنال استفاده می‌شود؟

رادیولوژی اینترونشنال در موارد زیر کاربرد دارد:

• زمانی که درمان‌های جراحی ممکن است خطرناک باشند یا بیمار توانایی تحمل جراحی باز را نداشته باشد.
• برای بیمارانی که از عوارض جراحی‌های سنتی می‌ترسند یا نمی‌خواهند تحت عمل جراحی قرار گیرند.
• در درمان‌های اورژانسی که نیاز به اقدام سریع دارند.

نتیجه‌گیری:

رادیولوژی اینترونشنال یک زمینه پیشرفته و نوین در پزشکی است که از تکنیک‌های تصویربرداری برای انجام درمان‌های کم‌تهاجم در بیماری‌های مختلف استفاده می‌کند. این روش‌ها نه تنها موجب کاهش درد و مدت زمان بستری می‌شوند بلکه در بسیاری از موارد به عنوان جایگزینی برای جراحی‌های سنتی به کار می‌روند.

نمونه‌برداری یا بیوپسی فرآیندی است که در آن یک نمونه کوچک از بافت یا سلول‌های بدن برداشته می‌شود تا در آزمایشگاه تحت بررسی دقیق قرار گیرد. این فرآیند به پزشکان کمک می‌کند تا تشخیص دقیق‌تری از وضعیت سلامت بیمار داشته باشند و بتوانند بهترین روش درمانی را انتخاب کنند. نمونه‌برداری می‌تواند از هر بخشی از بدن انجام شود و بسته به نوع بافت و محل آن، روش‌های مختلفی برای انجام نمونه‌برداری وجود دارد.

 انواع نمونه‌برداری

 1. نمونه‌برداری با سوزن نازک (FNA)

این روش شامل استفاده از یک سوزن نازک برای برداشتن نمونه‌های کوچکی از سلول‌ها است. این نوع نمونه‌برداری معمولاً برای تشخیص توده‌ها یا ندول‌های زیر پوستی، تیروئید و پستان استفاده می‌شود.

 2. نمونه‌برداری با سوزن ضخیم (Core Biopsy)

در این روش، از یک سوزن ضخیم‌تر برای برداشتن نمونه‌های بافتی بزرگ‌تر استفاده می‌شود. این نوع نمونه‌برداری معمولاً برای بررسی توده‌های بزرگ‌تر و عمیق‌تر، مانند توده‌های موجود در پستان، کبد و کلیه استفاده می‌شود.

 3. نمونه‌برداری با جراحی (Surgical Biopsy)

این روش شامل برداشتن بخشی از بافت یا حتی کل توده در هنگام جراحی است. این نوع نمونه‌برداری معمولاً زمانی انجام می‌شود که روش‌های غیرتهاجمی‌تر نتوانند نمونه‌های کافی ارائه دهند.

 4. نمونه‌برداری با هدایت تصویربرداری

در این روش، از تکنیک‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، سی‌تی اسکن یا MRI برای هدایت سوزن نمونه‌برداری به محل دقیق استفاده می‌شود. این روش به ویژه برای نمونه‌برداری از بافت‌های داخلی و غیرقابل دسترسی با روش‌های دیگر مفید است.

 کاربردهای نمونه‌برداری

 تشخیص سرطان: نمونه‌برداری یکی از اصلی‌ترین روش‌ها برای تشخیص سرطان و تعیین نوع و درجه آن است.

 بررسی التهابات: بررسی بافت‌ها به پزشکان کمک می‌کند تا علل التهاب‌ها و عفونت‌های مزمن را شناسایی کنند.

 تشخیص بیماری‌های خودایمنی: نمونه‌برداری می‌تواند به تشخیص بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید کمک کند.

 ارزیابی درمان‌ها: نمونه‌برداری‌های مکرر می‌توانند به پزشکان کمک کنند تا بهبودی بیمار را در طول درمان پایش کنند.

 فرآیند نمونه‌برداری

1. آمادگی بیمار: بسته به نوع نمونه‌برداری، بیمار ممکن است نیاز به ناشتایی یا قطع برخی داروها داشته باشد.

2. بی‌حسی موضعی: در بسیاری از موارد، بی‌حسی موضعی برای کاهش درد و ناراحتی بیمار استفاده می‌شود.

3. برداشتن نمونه: پزشک با استفاده از ابزار مناسب، نمونه بافتی را از محل مورد نظر برمی‌دارد.

4. بررسی آزمایشگاهی: نمونه به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا تحت بررسی میکروسکوپی و تجزیه و تحلیل دقیق قرار گیرد.

5. نتایج: نتایج نمونه‌برداری معمولاً طی چند روز تا یک هفته آماده می‌شود و به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دقیقی انجام دهد.

 خطرات و عوارض نمونه‌برداری

هرچند نمونه‌برداری به طور کلی یک روش ایمن است، اما ممکن است برخی خطرات و عوارض نادر داشته باشد. این عوارض می‌تواند شامل عفونت، خونریزی و درد در محل نمونه‌برداری باشد. با این حال، پزشکان معمولاً تدابیری برای کاهش این خطرات اتخاذ می‌کنند.

 نتیجه‌گیری

نمونه‌برداری یک ابزار قدرتمند و ضروری در تشخیص بیماری‌ها و ارزیابی وضعیت سلامتی بیماران است. این فرآیند به پزشکان کمک می‌کند تا با دقت بیشتری بیماری‌ها را شناسایی کرده و درمان‌های مناسب را ارائه دهند. با توجه به تکنیک‌های مختلف نمونه‌برداری و کاربردهای گسترده آن، این روش یکی از اجزای حیاتی در پزشکی مدرن محسوب می‌شود.

تزریق ماده حاجب (کنتراست) معمولاً برای اکثر بیماران بی‌خطر است، اما در برخی موارد خاص، ممکن است برای فرد توصیه نشود یا باید با احتیاط زیاد انجام شود. این مواد معمولاً برای تقویت تصاویر در سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی، یا آنژیوگرافی استفاده می‌شوند تا تشخیص دقیق‌تری از وضعیت بافت‌ها و عروق بدن به دست آید. در برخی شرایط پزشکی خاص، تزریق ماده حاجب ممکن است خطرات بیشتری داشته باشد. در ادامه به مهم‌ترین شرایطی که در آن‌ها استفاده از ماده حاجب توصیه نمی‌شود، اشاره می‌کنیم:

1. حساسیت به ماده حاجب (آلرژی)

• برخی افراد ممکن است به مواد حاجب حساسیت یا آلرژی داشته باشند. این حساسیت می‌تواند از علائم خفیف مانند خارش و کهیر تا علائم شدیدتر مانند تنگی نفس، تورم صورت یا گلو (واکنش‌های آنفیلاکسی) باشد.
• اگر فرد سابقه واکنش‌های آلرژیک به مواد حاجب یا هر نوع واکنش مشابهی به داروهای حاوی ید یا گادولینیوم (که در مواد حاجب مورد استفاده در سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی به کار می‌روند) داشته باشد، تزریق این مواد ممکن است خطرناک باشد.

2. اختلالات شدید کلیوی

• نارسایی کلیوی حاد یا مزمن: بیماران با نارسایی کلیوی شدید ممکن است در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به سندرم نارسایی کلیوی ناشی از ماده حاجب (Contrast-Induced Nephropathy - CIN) باشند. این وضعیت ممکن است باعث آسیب بیشتر به کلیه‌ها شود.
• در بیماران با گلیسیم کراتینین بالا (نشان‌دهنده عملکرد ضعیف کلیه)، پزشکان معمولاً از استفاده از مواد حاجب اجتناب می‌کنند یا باید با احتیاط فراوان و با ارزیابی دقیق خطر و فایده، این کار انجام شود.

3. اختلالات شدید قلبی

• نارسایی قلبی شدید: در صورتی که بیمار دچار نارسایی قلبی شدید باشد، استفاده از مواد حاجب ممکن است خطرات بیشتری داشته باشد، به‌ویژه در صورت تزریق ماده حاجب حاوی ید که می‌تواند فشار خون را تغییر دهد و سیستم گردش خون را تحت تأثیر قرار دهد.
• همچنین، مواد حاجب می‌توانند باعث تغییرات موقتی در فشار خون شوند که ممکن است برای بیماران با مشکلات قلبی مانند آریتمی‌های قلبی یا افت فشار خون خطرناک باشد.

4. بارداری و شیردهی

• بارداری: در دوران بارداری، به‌ویژه در سه ماهه اول، استفاده از مواد حاجب معمولاً توصیه نمی‌شود مگر اینکه پزشک تشخیص دهد که مزایای آن برای مادر به مراتب بیشتر از خطرات آن برای جنین است. برخی مواد حاجب ممکن است به جنین آسیب برسانند.
• شیردهی: برخی مواد حاجب، به‌ویژه مواد حاجب حاوی ید، ممکن است وارد شیر مادر شوند، اگرچه مقدار آن معمولاً کم است و احتمالاً ضرری ندارد، اما در صورت نیاز به استفاده از ماده حاجب در مادران شیرده، پزشک ممکن است توصیه کند که چند ساعت پس از تزریق از شیردهی خودداری کنند.

5. هیپرتیروئیدیسم (پُرفاعلی غده تیروئید)

• در برخی موارد، مواد حاجب حاوی ید می‌توانند بر عملکرد غده تیروئید تأثیر بگذارند. به ویژه در افرادی که سابقه هیپرتیروئیدیسم دارند یا به طور کلی مشکلات تیروئیدی دارند، باید با احتیاط بیشتری از این مواد استفاده کرد.

6. اختلالات شدید در عملکرد کبد

• در برخی از موارد، اختلالات شدید کبدی می‌توانند بر نحوه متابولیسم و دفع ماده حاجب اثر بگذارند، به ویژه اگر از مواد حاجب خاصی مانند گادولینیوم (در ام‌آرآی) استفاده شود. در بیماران با مشکلات شدید کبدی، باید از ماده حاجب با دقت بیشتری استفاده کرد.

7. آسم و مشکلات تنفسی

• بیماران مبتلا به آسم یا مشکلات تنفسی ممکن است خطر بیشتری برای بروز واکنش‌های آلرژیک تنفسی به مواد حاجب داشته باشند، به‌ویژه اگر سابقه حساسیت یا آسم به داروهای خاص داشته باشند.

8. دیابت (خصوصاً در بیماران تحت درمان با متفورمین)

• در بیماران دیابتی که از داروی متفورمین استفاده می‌کنند، استفاده از مواد حاجب حاوی ید ممکن است خطر بروز اسیدوز لاکتیک را افزایش دهد. به همین دلیل، پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که قبل و بعد از تزریق ماده حاجب از متفورمین اجتناب شود یا مصرف آن به تعویق افتد تا خطرات کاهش یابد.

9. بیماران مبتلا به بیماری‌های مغزی یا نخاعی

• در برخی شرایط خاص، مانند بیماری‌های مغزی یا نخاعی که ممکن است نیاز به تصویربرداری با ماده حاجب داشته باشند، احتیاط‌های ویژه‌ای برای انتخاب نوع ماده حاجب و روش تزریق باید انجام شود.

10. سن بالا

• در افراد مسن‌تر، به‌ویژه کسانی که چندین مشکل پزشکی (مانند نارسایی کلیوی یا بیماری‌های قلبی) دارند، باید با دقت بیشتری مواد حاجب تجویز شود.

نکات مهم:

• قبل از تزریق ماده حاجب، همیشه باید تاریخچه پزشکی بیمار کاملاً بررسی شود. پزشک باید از وجود مشکلاتی مانند حساسیت، نارسایی کلیوی، بیماری‌های قلبی و سایر مشکلات پزشکی آگاه باشد.
• در صورت شک یا نگرانی، انجام آزمایش‌هایی برای ارزیابی وضعیت کلیوی، کبدی، یا آلرژی فرد می‌تواند به کمک پزشک بیاید.

نتیجه‌گیری:

تزریق ماده حاجب در صورتی که بیمار مشکلات خاص پزشکی مانند حساسیت به ماده حاجب، اختلالات شدید کلیوی یا قلبی، دیابت کنترل‌نشده، یا مشکلات تنفسی داشته باشد، ممکن است ممنوع باشد یا باید با احتیاط انجام شود. در هر صورت، تصمیم‌گیری در این زمینه باید توسط پزشک متخصص انجام گیرد تا خطرات احتمالی برای بیمار به حداقل برسد.

داروی تزریقی سی تی اسکن (CT Scan) و ام آر آی (MRI) از نظر نحوه عملکرد و اطلاعاتی که فراهم می‌کنند، فرق دارند.

CT Scan:

- استفاده می‌شود تا تصاویر داخلی از بدن با استفاده از اشعه‌های ایکس را تهیه کند.

- معمولاً برای تشخیص شکاف‌ها، جروب‌ها، و تشویشات مهم در بافت‌های بدنی استفاده می‌شود.

- زمان انجام آزمون کمتری نسبت به MRI دارد و می‌تواند برای بیمارانی که نمی‌توانند طولانی مدتی در محل آزمون بمانند، مناسب‌تر باشد.

MRI:

- استفاده می‌شود تا تصاویر داخلی از بدن با استفاده از مغناطیس و امواج صوتی تهیه کند.

- برای تشخیص بیماری‌هایی مانند تشویشات مغزی، مشکلات در عضلات و مفاهیم نرم‌تری مانند مغز و مری، مفید است.

- زمان انجام آزمون بیشتری نسبت به CT Scan دارد و ممکن است برای بیمارانی که از حرکت مداوم محدودی می‌توانند لذت ببرند، مناسب‌تر باشد.